تنبیه بدنى کودکان و راه حل‏هاى جایگزین

تنبیه بدنى کودکان و راه حل‏هاى جایگزین

فرض الله قلى زاده کلان

وقتى سخن از«تنبیه‏» به میان مى‏آید، در اکثر ذهن‏ها، «انضباط‏» متبلور مى‏شود و در نتیجه‏برخى تنبیه را با انضباط و اطاعت کورکورانه مترادف مى‏دانند. بعضى افراد معتقدندکه انضباط در سایه اطاعت کورکورانه به دست مى‏آید و منضبط کسى است که بدون اظهارنظرى، دستور مافوق خود را اجرا نماید. کسانى که این گونه فکر مى‏کنند، چند فرض‏را قبول کرده‏اند که:

1- مافوق هیچ وقت اشتباه نمى‏کند و دستورهاى او همیشه با صلاح و صواب همراه است.

بنابراین، زیردستان بدون چون و چرا باید از وى اطاعت کنند;

2- افرادى که تحت‏سرپرستى یک نفر قرار دارند، معمولا از لحاظ فهم و درک ضعیفند، روى این اصل، صلاح‏و صرفه ایشان در این است که دستورهاى سرپرست را بدون این که درباره آنها بحث‏کنند، به اجرا درآورند;

3- اطاعت کورکورانه، پیشرفت و نتیجه کار را بهتر مى‏سازدو امور را تحت نظم و قاعده معین درمى‏آورد. (1)

متاسفانه این فرض‏ها را بسیارى از والدین و مربیان پذیرفته‏اند و فکر مى‏کنندکه اگر کودک از آنها اطاعت محض کند، خوشبخت‏خواهد شد و بنابراین، زمانى که کودک‏از دستور آنان سرپیچى مى‏کند، او را تنبیه مى‏کنند تا طبق نظر آنها رفتار کند.

این گروه معتقدند: ترس از تنبیه، کودک را به اجراى وظایف معین وامى‏دارد ومانع از این مى‏شود که او به انجام کارى که مخالف مقررات است، مبادرت ورزد.

تنبیه اثر فورى دارد و کودک را از ادامه تخلف باز مى‏دارد.

چنین والدین و مربیانى غافلند که اطاعت و انضباطى که از راه تنبیه حاصل شود،موجب اضمحلال و نابودى حس ابتکار کودک مى‏گردد. نیروى کنجکاوى دیگر رشد نمى‏یابد.

تفاوت زن و مرد از منظر روان شناسی و متون دینی

محمّدرضا احمدی

مقدّمه

تاریخچه این مسئله دست کم 2400 سال سابقه دارد و در نقطه نظرات افلاطون و ارسطو و یونان باستان می توان آن را پی گیری کرد.

افلاطون در کتاب جمهوریت درباره تفاوت زن و مرد با کمال صراحت، ادعا می کند که زنان و مردان دارای استعدادهای مشابهی هستند و زنان می توانند همان وظایفی را عهده دار شوند که مردان بر عهده می گیرند، و از همان حقوقی بهره مند گردند که مردان از آن بهره مند هستند. وی در رساله پنجم، درباره امور ذیل بحث کرده است: اشتراک زن و فرزند; اصلاح نژاد و بهبود نسل و محروم کردن بعضی از زنان و مردان از تناسل، و اختصاص دادن تناسل به افرادی که از خصایص عالی تری برخوردارند; درباره تربیت فرزندان در خارج از محیط خانواده و نیز اختصاص تناسل به سنین معیّنی از عمر زن و مرد، که سنین قوّت و جوشش نیروی حیاتی آن ها به شمار می رود.

افلاطون معتقد است: همان گونه که به مردان تعلیمات جنگی داده می شود، به زنان نیز باید داده شود; همان گونه که مردان در مسابقات ورزشی شرکت می کنند، زنان نیز باید شرکت کنند. در عین حال، وی اعتراف می کند: زنان از مردان، چه در نیروهای روحی و دماغی، چه در نیروهای جسمی ناتوان ترند; یعنی تفاوت زن و مرد را از نظر کمّی می پذیرد، هر چند مخالف تفاوت کیفی آن ها از لحاظ استعدادهاست.

وی معتقد است: استعدادهایی که در مردان و زنان وجود دارند مثل یکدیگرند، منتها زنان در هر رشته ای از رشته ها از مردان ناتوان ترند، ولی این سبب نمی شود که هر یک از زن و مرد به کاری غیر از دیگری اختصاص داشته باشد.

تفاوت دیدگاه روان شناسى اسلامى و روان شناسى جدید کلاسیکى

تفاوت دیدگاه روان شناسى اسلامى و روان شناسى جدید کلاسیکى

حسین حقانى زنجانى

در مقالات گذشته گفتیم که در موضوع روانشناسى نظرات گوناگونى وجود دارد و هر نظر نیز مبانى خاصى داشته، از اصول معین و مشخصى پیروى مى‏کند حال این سئوال را مطرح مى‏کنیم که موارد گوناگون و متعدد و مسائل فراوان قابل بحثى، از مصادیق موضوع روانشناسى بوده، قابل طرح مى‏باشند و لکن در میان این مسائل و مصادیق موضوع روانشناسى، مواردى وجود دارد که داراى ویژگى‏هائى هستند که سایر مسائل مربوط به روانشناسى، آنها را ندارند، این موارد کدامند؟ و چه ویژگى‏هائى دارند؟ در پاسخ آن مى‏گوئیم که از مصادیق بازر آن، موارد بحث از نفس و روان و مطالعه آثار و احکام و خصوصیات آن است و به عبارت دیگر موضوع علم‏النفس شامل خود جان و عمل آن، خود روح و نفس و عمل آن از قبیل اراده، تصمیم، استقلال، حب و بغض و سایر صفات و ویژگیهاى انسان بوده که در همین جهت ارزش خاصى به علم‏النفس و روانشناسى اسلامى بخشیده، آن را از دیدگاه دانشمندان غربى و احیانا دانشمندان یونان باستان جدا نموده است.

یکى از دانشمندان برجسته اسلامى «فضل‏الله حامد حسینى‏» متوفاى 921 هجرى در رساله خود به نام «رساله نفسیه‏» (1) ضمن یک مقدمه‏اى به این نکته علمى اشاره دارد:

«اولا: شرف علم به اعتبار شرف معلوم بود و هیچ موجود، شریف‏تر از آن نیست که شرف همه چیزها به وى است و پادشاه و ملک همه، اوست، و همه عجایب عالم آثار قلم قدرت اوست پس هیچ معرفت از این شریف‏تر و لذیذتر نباشد.

و ثانیا تقاضاى معرفت از خاصیت دل آدمى است اگر دلى باشد که در وى این اقتضاء، باطل شده باشد، همچون تنى باشد که در وى طلب غذا نمانده باشد و گل را دوست‏تر دارد از نان....» از این دو مقدمه نتیجه مى‏گیرد که: «... پوشیده و مخفى نخواهد بود که معرفت‏حق سبحانه، موقوف بر شناخت نفس و کیفیت صحت و مرض و علاج وى است...» .

مقصود ایشان این است که این شناخت و عشق به شناخت‏خداوند از جمله نفسانیاتى است که از عمق نفس انسان بر مى‏خیزد به‏طورى که به منزله غذا براى ادامه زندگى و بقاى انسان مى‏ماند.

دنیای نوجوانی (1)

علی اقلیدی نژاد

عبور از جاده‏های پر پیچ و خم زندگی همیشه به آسانی ممکن نیست. و در این میان دوران پرمخاطره نوجوانی از سخت‏ترین گذرگاههای مسیر زندگانی به شمار می‏رود. نوجوانی در واقع برزخی بین کودکی و جوانی است. این دوره آکنده از رفتارهای متناقض، غرایز طوفان‏وار و تشنج زا می‏باشد. در عین حال این سنین نوید بخش تولدی دوباره در تمامی عرصه‏های جسمی، اجتماعی و ارزشی است، همچنین می‏توان از این ایام به عنوان «نقطه عطف زندگی» یاد نمود. از همین رواست که روانشناسان نوجوانی را با القاب و عناوینی همچون «دوران منفی»؛ «زندگانی تشنج‏انگیز»؛ «دوران طوفان و فشار»؛ «تولد جدید»1 و... نام گذاری نموده‏اند.

نوجوانی و ویژگیها

نوجوانی دورانی انتقالی است و مانند هر مرحله انتقالی دچار نوعی ابهام است و همین ابهام باعث نوعی گم‏گشتگی در نوجوان می‏شود. او در این مرحله نه کودک است و نه بزرگسال. اگر کودکانه رفتار کند مورد سرزنش قرار می‏گیرد و چنانچه بخواهد همانند بزرگترها عمل نماید، با توجه به عدم تجربه کافی دچار مشکلاتی جدی خواهد شد. این مسئله همراه جهش و تغییرات فیزیکی، عاطفی، جنسی و تغییر در نوع نگرشهای ارزشی ـ اجتماعی، ویژگیهای متفاوتی را برای نوجوان به دنبال می‏آورد که در ادامه به برخی از آنها می‏پردازیم.

تعامل جسم و روان

تعامل جسم و روان

محمّدرضا حاتمی

مقدّمه

مبحث تعاملات نفس و بدن با یکدیگر سابقه ای طولانی دارد، به گونه ای که پزشکان و فیلسوفان نامدار قدیمی همواره بر آن پافشاری می نموده اند. افلاطون معتقد بود همان گونه که چشم را بدون سر و سر را بدون بدن نمی توان درمان نمود، بدن را نیز نمی توان بدون در نظر گرفتن روان درمان کرد. ارسطو می گفت: احساسات آدمی بر بدن، و ویژگی های بدنی بر روح او تأثیر می گذارند. ابن سینا نیز با کمک گرفتن از تجارب پزشکی خویش نمونه هایی از ارتباط و تأثیر متقابل نفس و بدن را بیان کرده است. 1

دانشمندان علوم انسانی و پزشکی در دوران معاصر نیز با پژوهش های متمرکز بر تأثیر حالات روانی بر بدن و اثرگذاری شرایط جسمانی بر نفس و روان، مجموعه وسیعی از اطلاعات ارزشمند را در اختیار محققان قرار داده اند، به گونه ای که حتی گروهی از ایشان، انسان را موجودی زیستی ـ شیمیایی ـ روانی ـ اجتماعی 2 معرفی کرده اند.

این نوشتار، در ابتدا با استفاده از یافته های دانشمندان، به مواردی از تأثیرات متقابل روان و بدن بر یکدیگر می پردازد و سپس دیدگاه های عمده در زمینه تعامل این دو ساحت را مطرح می کند.

ترک بعضى عادات بد

ترک بعضى عادات بد،...(1)

ترک بعضى عادات بد ثمرات سودمند و زودرس دارد

دکتر منصور اشرفى

برخى‏از عادات به طور دائم روزمره، باعث آزار جسم و گاهى روان هستند مثلا اعتیاد به‏سیگار و خوردن قهوه زیاد باعث افزایش مداوم و تدریجى فشار خون خواهد شد چه این‏دو ماده به ویژه نیکوتین به محض ورود به بدن، فشار خون را بالا مى‏برد. اگر کسى‏سیگار را ترک کند، بهبود سریع در وضع مزاجى خود خواهد دید. درواقع این جایزه‏اى‏است که انسان در ازاى ترک یک ماده زیان‏آور دریافت مى‏کند. این بهبود وضع، مساءله‏ساعت و روز است‏یعنى اثر خوشحالى و بهبود خیلى زود ظاهر مى‏شود و اثر فورى آن‏روى فشار خون است که رو به کاهش مى‏گذارد و به سمت طبیعى سیر مى‏کند. پژوهشگران‏انگلیسى این مطلب را به خوبى روشن کرده‏اند. آنان 16 نفر پیدا کردند که فشار خون‏بالاتر از طبیعى داشتند و همه آنان به سیگار و قهوه معتاد بودند. از آنان‏خواستند که یک شب از این ماده صرفنظر کنند (از نصف شب تا ساعت 9 بامداد) فشارخون این گروه که معمولا 164 روى 102 میلى متر جیوه بود، صبح همان روز به 147 روى‏89 نزول کرد به طورى که در ظرف 9ساعت‏یعنى کمى بیش از یک شب استراحت، فشار خون‏از مرز خطر به حد طبیعى رسید. سپس به آنان اجازه داده شد که سیگار بکشند و قهوه‏بنوشند. دو ساعت‏بعد فشار خون متوسط آنان از نو، به 162 روى 102 (مرز خطر)رسید (1) .

اثر ورزش

اثر ورزش در ترک عادات زیان‏آور بسیار درخشان است. جایزه‏اى که انسان‏از ورزش انتظار دارد در عرض 60 دقیقه نصیب وى مى‏شود. لازم نیست که انسان درمسابقه «دو» شرکت کند و یا به قله دماوند صعود نماید تا جایزه دریافت کند،بلکه همانقدر که وى به طور متعادل و متناسب ورزش نماید، جایزه خود را دریافت‏خواهد کرد و آن ارزشمندترین جایزه، یعنى تندرستى است. تندرستى جسم و روان. وقتى‏که دستگاه ناتوان شده قلب وعروق توان خود را در اثر ورزش باز مى‏یابد و یا بدن‏متعادل و متناسب مى‏شود، این خود بهترین پاداشى است که از ورزش به دست مى‏آوریم.

این بهبود وضع بدن و مزاج تقریبا به همان زودى آغاز مى‏گردد که انسان به ورزش‏اقدام کند.

تربیت و جامعه

محمدرضا ضمیرى

چکیده

در این مقاله، رابطه متقابل تعلیم و تربیت‏با جامعه مورد بررسى قرار گرفته است. در ابتدا، تربیت این گونه تعریف شده است: تربیت هنر مدیریت انسانى است که فرد را براى پذیرش یک سرى صفات اخلاقى، دینى و عقلانى آماده مى‏سازد. سپس، به اصول تعلیم و تربیت اشاره شده است. در ادامه، جامعه و ویژگى‏هاى آن مورد بررسى قرار گرفته است. جامعه، به معناى وسیع آن شامل تمامى مناسبات اجتماعى میان آدمیان مى‏شود.

رویکردهاى نظرى، رابطه جامعه با تربیت و طرح سه نظریه کارکردگرایى، تضادگرایى و کنش متقابل، انواع نهادهاى اجتماعى یعنى خانواده، اقتصاد، سیاست و دین، و تاثیر متقابل هر یک، از دیگر مباحث این مقال است. و در نهایت، فرهنگ و محتواى نهادهاى اجتماع و نسبت آن با تعلیم و تربیت‏بیان شده است.

مقدمه

یکى از اهداف مهم دین و بعثت انبیاعلیهم السلام تربیت و تزکیه انسان است. دین اسلام نیز در احکام عبادى، اجتماعى، اقتصادى و سیاسى خود، تربیت انسان‏ها را وجه همت‏خویش قرار داده است. تربیت انسان در جامعه صورت مى‏گیرد; زیرا انسان مدنى بالطبع است، او در جامعه با نهادهاى خانواده، سیاست، اقتصاد، دین و تعلیم و تربیت‏سر و کار دارد و هر یک از آن‏ها هنجارها و ارزش‏هاى ویژه‏اى را از فرد انتظار دارند و اینجاست که فرد باید بر اساس فکر و منطق و مقتضیات کنش متقابل تصمیم بگیرد. از این‏رو، تصور این‏که تربیت فراگردى فردى است فکرى خام و بى‏اساس است. حال که تربیت در جامعه صورت مى‏گیرد، باید دید که جامعه چه تاثیراتى را بر فرایند تربیت مى‏گذارد و متقابلا، نظام تعلیم و تربیت چگونه جامعه را متحول مى‏سازد.