حدیث معراج

(مُناجاةُ الرّحْمنِ فِی لَیْلَةِ الْمِعْراجِ)

سیّد محمّدرضا غیاثى کرمانى

تقدیم

به:جوانان، که تشنگان حقیقت اند ومعلّمان و مربّیان، که پاسداران امانت اندو عالمان و مبلّغان، که بیانگر معارف شریعت اندو همه آنان که جویاى سعادت اند...

مقدّمه مؤلّف

«معراج»، از حوادث بزرگى است که در دفتر زندگى پر افتخار پیامبر اسلام(صلى الله علیه وآله وسلم) به ثبت رسیده است.معراج از پیچیده ترین مسائلى است که مباحث علمى و فکرى فراوانى را برانگیخته است.قرآن کریم دوبار از معراج یاد کرده است :

1 - سُبْحانَ الَّذِی أسْرى بِعَبْدِهِ لَیْلاً مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَى الْمَسْجِدِ الاَْقْصَى الَّذی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا.

2 - لَقَدْ رَآى مِنْ آیاتِ رَبِّهِ الْکُبْرى.وامّا روایات در این مورد به حدّ تواتر رسیده است و صرف نظر از اختلافاتى که در جزئیات این سفر آسمانى دارند، موجب یقین در تحقق این امر عظیم مىگردند.

البته در روایات معراج جملههاى پیچیده و اسرار آمیزى وجود دارد که کشف معنا و محتواى آن آسان نیست.در بررسى جریان معراج به روایاتى برخورد مىکنیم که مطالب دلنشینى را نقل مىکنند که در آن شب ملکوتى از مصدر عزّت - جَلَّ جَلالُهُ - خطاب به رسول اکرم(صلى الله علیه وآله وسلم) صادر شده است و عنوان «مناجات در شب معراج» را به خود گرفته است.در آغاز این خطابها کلمه یا اَحْمَد وجود دارد که نام آسمانى آن حضرت است، در مقابل محمّد، نام زمینى آن بزرگوار.در این مناجات، معارف بلندى نهفته است

که در آن اوج آسمانها بسان خود آسمانها در اوج است.و براى زمینیان از رهاوردهاى عظیم این معراج مقدّس محسوب مىگردد.این مناجات در کتاب بحارالانوار، جلد 77، صفحه 21 موجود است که چون علامه مجلسى «رضوان الله علیه» از ارشاد القلوب دیلمى، باب 54 نقل نموده به همان مدرک مراجعه و استنساخ گردیده است و اگر تفاوتى در جملات دیده مىشود به همین دلیل است.در پایان، علّو درجات روح عرشى پیشواى راحل، حضرت امام خمینى و سلامتى رهبر عالیقدر انقلاب اسلامى را از خداى بزرگ خواستارم.تابستان 1376 سید محمدرضا غیاثى کرمانى

جایگاه تربیت دینى در ساختار نظام آموزش و پرورش

جایگاه تربیت دینى در ساختار نظام آموزش و پرورش

در گفت‏وگو با: حجة‏الاسلام دکتر محمدجواد زارعان و آقاى دکتر ایرج شگرف نخعى

اشاره

جایگاه تربیت دینى در ساختار نظام آموزش و پرورش از جمله موضوعات به روز، مهم و دوران‏ساز جامعه اسلامى ماست، حذف معاونت پرورشى از وزارت آموزش و پرورش در نظام اسلامى، تنش‏هاى زیادى را برانگیخت. بدین منظور، نشریه معرفت در راستاى وظایف دینى و انقلابى خویش، بحثى تحت عنوان "تبیین جایگاه تربیت دینى در ساختار نظام آموزش و پرورش" مطرح و سؤالاتى به حضور کارشناسان محترم این رشته، جناب حجة‏الاسلام آقاى دکتر محمدجواد زارعان و نیز جناب آقاى دکتر شگرف نخعى ارسال نمود. این عزیزان دعوت ما را پذیرفتند و به سؤالات ما پاسخ مکتوب ارائه نمودند. با هم این بحث جذاب را مى‏خوانیم.معرفت

دکتر زارعان: پیش از هر مطلبى، تذکر این نکته را لازم مى‏دانم که پیچیده بودن و ذوابعاد بودن بحث از یک سو، و ضرورت رسیدن به یک نتیجه روشن در این زمینه از سوى دیگر، مستلزم بررسى عمیق‏تر مسأله مى‏باشد. بر همین اساس، بحث را در دو بخش الف) اصولى مقدمى؛ ب) بررسى سؤالات پى مى‏گیریم. در همین‏جا از همه عزیزانى که در این مسائل مطالعه و دقت دارند دعوت و تقاضا مى‏کنیم که با ارائه نظرات ارزشمند خود بحث را عمق بیش‏ترى بخشند.

الف. اصول مقدمى

به نظر مى‏رسد، در پاسخ به سؤالات ارائه شده، بررسى برخى مقدمات، ضرورى و مفید است. ارائه پاسخ روشن به بسیارى از این سؤالات و اتخاذ موضع پیرامون آن‏ها بدون بررسى این مقدمات، که در واقع مبانى و اصول بحث به حساب مى‏آیند، ناممکن و ناقص است. هم‏چنان‏که متقابلاً تبیین این اصول، پاسخ روشن‏تر سؤالات این باب را به دنبال خواهد داشت. البته تبیین هریک از این اصول، فرصتى بس وسیع‏تر مى‏طلبد و طرح آن‏ها در این‏جا فقط در حد ارتباط مسائل مورد نظر با این اصول است.

جاه طلبی از دیدگاه اسلام

جاه طلبی از دیدگاه اسلام

راه کارهای پیش گیری و درمان

عیدمحمّد احمدی

پیش گفتار

یکی از موضوعاتی که انسان از شنیدن و آگاهی نسبت به آن لذت می برد و هر اندازه در مسیر نسیم روح بخش آن قرار گیرد، بر عطش و علاقه او افزون می شود، بحث از مسائل اخلاقی در جهت تهذیب نفس و آراستن روح و پیراستن گفتار و رفتار از رذایل اخلاقی است. انسان به همان اندازه که از داشتن ویژگی ها و خصلت های پسندیده شادمان می شود; از صفات رذیله سخت هراسان و ناخشنود می گردد، اما رهایی و مبارزه با ناهنجاری های اخلاقی بسیار مشکل است و جز با تلاش و اراده قوی میسّر نمی شود. ناهنجاری ها و رذایل اخلاقی فردی و اجتماعی فراوانند و پیامدها و تبعات فردی و اجتماعی متفاوتی نیز در پی دارند; یکی از آن ها رذیله جاه طلبی و ریاست طلبی است که ضرر آن بر دین سخت تر و شدیدتر از هجوم گرگان بر گله گوسفندان ذکر شده است. 1

در اینجا پرسش هایی مطرح می شوند که چه راه کارهایی برای پیش گیری از ابتلا به رذیله ریاست طلبی و درمان آن در منابع اسلامی پیش بینی شده است؟ شیوه ها و روش های به کارگیری آن چیستند؟ اعتقاد بر این است که راه کارهای شناختی و رفتاری مفیدی در منابع اسلامی وجود دارند که با عنایت به شیوه های گوناگون، در به کارگیری آن ها، برایند خوبی خواهند داشت.

شایان ذکر است ریاست طلبی که در مسیر هدایت و خدمت به بندگان خداوند باشد، امری پسندیده و مطلوب است، بلکه از ضروریات نظام خلقت و زندگی بشری است; مانند رهبری و ریاست انبیا(علیهم السلام)، اولیا و صالحان خدا; چنان که حضرت یوسف(علیه السلام) از خداوند چنین درخواست می کند: (اجْعَلْنِی عَلَی خَزَآئِنِ الأَرْضِ إِنِّی حَفِیظٌ عَلِیمٌ.)(یوسف: 55) اما جاه طلبی، که مورد نکوهش قرار گرفته و موجب نفاق و بی دینی معرفی گردیده، آن است که در جهت حاکمیت بر مردم برای کسب قدرت، شهرت و ثروت اندوزی باشد. 2 این نوع جاه طلبی یکی از رذایل اخلاقی است که در این نوشتار، به عوامل، پیامدها، راه کارهای پیش گیری و درمان آن پرداخته شده است.

توحید و شرک در عبادت

تعریف منطقی از عبادت

آنچه در پیش روی دارید متن سخنرانی استاد محقق آیت الله سبحانی، پیرامون توحید و شرک در عبادت در دانشکده الهیات تهران است. که پس از استخراج از نوار، و ویراستاری مختصر منتشر می‏گردد.

سالروز شهادت باقرالعلوم علیه السلام را به مسلمانان جهان، بویژه به برادران و خواهران حاضر در جلسه، تسلیت عرض می کنم، برای من مایه افتخار و اعتزاز و شرف است که در دانشکده الهیات، که جزء حوزه علمیه قم محسوب می‏شود، به حضور خواهران و برادران که دانشجویان علوم دینی در تهران به شمار می‏آیند، رسیدم.

موضوع بحث ما توحید و شرک در قرآن است. علت گزینش این موضوع برای بحث این است که فعلاً در میان امت اسلامی، مسئله توحید و شرک مطرح است. تصور نشود که این مسئله، با متن زندگی ما تماسی ندارد، زیرا در غالب کشورها خصوصا جاهایی که موج بعضی از انحرافات به آنجا رسیده است مسئله توحید و شرک از نظر قرآن، به شکل حادّی مطرح است.

اصل مشترک میان تمام شرایع آسمانی، مسئله توحید است. قرآن کریم هم، در آیات متعدد براین اصل مشترک تاکید دارد و می فرماید: «وَ لَقَدْ بَعَثْنا فی کُلِّ اُمَّةٍ رَسُولاً أنِ اعْبُدُوااللّهَ وَ اجْتَنِبُواالطَّاغُوتَ» یعنی «ما به سوی هر امتی پیامبری فرستادیم که خدا را بپرستید و از پرستش طاغوت بپرهیزید». بنابراین، توحید اصل مشترک میان تمام شرایع است، اینک در مورد اینکه آیا توحید یک مرحله دارد یا دارای مراحل متعددی است، و نیز همه مراحلش مورد اعتقاداست یا بعضی از مراحل آن، مختصری توضیح می‏دهیم.

در درجه اول، توحید ذاتی یا توحید در ذات مطرح می‏شود. توحید ذاتی را در دو مرحله بیان می‏کنیم:

تنبیه از دیدگاه اسلامی

نویسنده: حسینی‏زاده

آیا تنبیه یک روش تربیتی است؟ کارایی آن در چه سطحی است؟ شرایط استفاده از آن چیست؟ چه کسانی اجازه اعمال آن را دارند؟ اسلام در این زمینه چه می‏گوید؟ روانشناسان و مربیان تربیتی چه می‏گویند؟ اینها و پرسشهایی از این دست، پرسشهایی است که در محافل تربیتی زیاد مطرح است. چنین مشهور و معروف شده که تنبیه از نظر روانشناسان، به دلیل اثرات منفی که از خود برجای می‏گذارد مطرود و ممنوع است و باید از آن اجتناب کرد. اما بیشتر دانشمندان و علمای اسلامی تنبیه را از نظر اسلام جایز دانسته و برای آن شرایط و حدودی را تعیین می‏کنند. در مورد تنبیه در اسلام بحثهای مختصری از سوی برخی از دانشگاهیان صورت گرفته است که معمولاً به ذکر نظرات و فتوای برخی از فقها اکتفا نموده و تفحص کمتری در روایت شده است. از سوی دیگر فقهای اسلامی نیز معمولاً به بیان حکم فقهی مسأله اکتفا کرده و به جنبه‏های تربیتی و اخلاقی مسأله و کم و کیف تنبیه در روایات کمتر وارد شده‏اند. از آنجایی که روشن شدن این بحث، بویژه از نظر اسلام، در محافل تربیتی از اهمیت خاصی برخوردار است برآنیم تا در روایاتی که در این زمینه وارد شده است جستجوی بیشتری نموده و به سؤالات بالا از منظر اسلام پاسخ گوئیم. در پایان نیز اشاره‏ای به نظر برخی از روانشناسان و مربیان تربیتی خواهیم داشت تا نشان دهیم که نظر روانشناسان و مربیان تربیتی چه مقدار با نظر اسلام هماهنگ است.

تنبیه در لغت به معنای آگاهانیدن، بیدار کردن، واقف گردانیدن به چیزی و آگاه و هوشیار کردن آمده است.1 و در اصطلاح به عملی گفته می‏شود که لازمه آن آگاه و هوشیار کردن باشد و دست کم به سه معنا بکار رفته است:

تنبیه از دیدگاه اسلامى

حسینى‏زاده

عضو دفتر همکارى حوزه و دانشگاه

آیا تنبیه یک روش تربیتى است؟ کارایى آن در چه‏سطحى است؟ شرایط استفاده از آن چیست؟ چه کسانى‏اجازه اعمال آن را دارند؟ اسلام در این زمینه چه‏مى‏گوید؟ روانشناسان و مربیان تربیتى چه مى‏گویند؟ اینهاو پرسشهایى از این دست، پرسشهایى است که در محافل‏تربیتى زیاد مطرح است. چنین مشهور و معروف شده که‏تنبیه از نظر روانشناسان، به دلیل اثرات منفى که از خودبرجاى مى‏گذارد مطرود و ممنوع است و باید از آن‏اجتناب کرد. اما بیشتر دانشمندان و علماى اسلامى تنبیه رااز نظر اسلام جایز دانسته و براى آن شرایط و حدودى راتعیین مى‏کنند. در مورد تنبیه در اسلام بحثهاى مختصرى‏از سوى برخى از دانشگاهیان صورت گرفته است که‏معمولا به ذکر نظرات و فتواى برخى از فقها اکتفا نموده وتفحص کمترى در روایت‏شده است. از سوى دیگرفقهاى اسلامى نیز معمولا به بیان حکم فقهى مساله اکتفاکرده و به جنبه‏هاى تربیتى و اخلاقى مساله و کم و کیف‏تنبیه در روایات کمتر وارد شده‏اند. از آنجایى که روشن‏شدن این بحث، بویژه از نظر اسلام، در محافل تربیتى ازاهمیت‏خاصى برخوردار است‏برآنیم تا در روایاتى که دراین زمینه وارد شده است جستجوى بیشترى نموده و به‏سؤالات بالا از منظر اسلام پاسخ گوئیم. در پایان نیزاشاره‏اى به نظر برخى از روانشناسان و مربیان تربیتى‏خواهیم داشت تا نشان دهیم که نظر روانشناسان و مربیان‏تربیتى چه مقدار با نظر اسلام هماهنگ است.

تنبیه در لغت‏به معناى آگاهانیدن، بیدار کردن، واقف‏گردانیدن به چیزى و آگاه و هوشیار کردن آمده است. (1) ودر اصطلاح به عملى گفته مى‏شود که لازمه آن آگاه وهوشیار کردن باشد و دست کم به سه معنا بکار رفته است:

تعلیم و تربیت در آیینه 40 حدیث

تعلیم و تربیت در آیینه 40 حدیث

رحیم شمیم نم

این تعلیم و تعلّم است که فرهنگ جامعه را رشد می‏دهد و انسانها را به سوی کمال رهنمون می‏سازد.

این تعلیم و تعلم است که آدمیان را از اخلاق ناپسند دور می‏کند و به سوی اخلاق پسندیده فرا می‏خواند.

این تعلیم و تعلم است که عمل مردم را پاک و خالص می‏گرداند و از شرک و ریا دور می‏سازد.

آنچه در پی می‏آید چهل حدیث درباره «تعلیم و تعلّم» است که امیدوارم با فراگیری و به کارگیری آنها به «علم حقیقی» و «حقیقت علم» نزدیکتر شویم.

(1) آموزش هدف بعثت پیامبر عزیز خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرمایند: «بِالتَّعْلیمِ أُرْسِلْتُ؛1 من برای آموزش دادن فرستاده شده‏ام.

» (2) گرامیداشت دانشمند، گرامیداشت خداست امام امیرالمؤمنین علی علیه‏السلام می‏فرمایند: «مَنْ وَقَّرَ عالِما فَقَدْ وَقَّرَ رَبَّهُ؛2 در برابر کسی که به او دانش می‏آموزید (شاگرد) و کسی که از او دانش می‏جویید (معلم) فروتن باشید.

هر کس دانشمندی را گرامی بدارد، بی‏گمان پروردگارش را گرامی داشته است.

» (3) ارزشمندترین مردم کیست؟ پیامبر عزیز خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «اَکْثَرُ النّاسِ قیمَةً اَکْثَرُهُمْ عِلْما؛3 بیشترین مردم از نظر ارزش، بیشترین آنهاست از نظر دانش.

» (4) تا جوان هستی دانش بجوی پیامبر عزیز خدا صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرمایند: «مَنْ تَعَلَّمَ فی شَبابِهِ کانَ بِمَنْزِلَةِ الرَّسْمِ فِی الْحَجَرِ؛4 هر کس در جوانی دانش بیاموزد، [از نظر پایداری] چون نقشِ روی سنگ است.