برفک دهان (کاندیدا) “ Condida “ و ارتباط آن با دیابت کنترل نشده
برفک دهان به یک سری عفونت‌های دهانی گفته می‌ِشود که به علت رشد بیش از حد قارچ، کاندیدا آلبیکانس، در دهان ایجاد می‌شود و در حالت عادی این قارچ در دهان بسیاری از افراد وجود دارد. این عارضه یعنی برفک دهان، نوعی عفونت سطحی است که بخش‌های کناری و گوشه‌های دهان را مبتلا می‌کند.
دیگر نقاط که در معرض خطر ابتلا به برفک عبارتند از: داخل گونه‌ها، زبان، کام و حلق.
برفک دهان، در دهان نوزادان یافته شایعی است. مثلاً یک نوزاد ممکن است در طی پروسه زایمان به برفک دهان مبتلا شود و این برفک عمدتاً در حالتی ایجاد می‌ِشود که مادر دچار عفونت قارچی واژنی باشد و زایمان نوزاد به طریق طبیعی یعنی از مسیر کانال زایمان صورت گیرد.
علائم چنین نوع برفک دهانی معمولاً در ۷ تا ۱۰ روز بعد از تولد بهبود می‌یابد.
در سایرین، یعنی کودکان و بالغان، ایجاد برفک دهان، دلایل دیگری می‌تواند داشته باشد مثلاً:بیماری‌ها و یا داروهایی که سیستم ایمنی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شیمی‌درمانی به دنبال سرطان‌ها (در افرادی که تحت این نوع شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند).
در درمان با داروهای استروئیدی یا آنتی‌بیوتیک.
مکانیسم ایجاد برفک به واسطه داروهای روی آنتی‌بیوتیک‌ها باعث از بین رفتن باکتری‌های داخل دهان شده (یعنی باکتری‌هایی که به صورت طبیعی در حفره دهان هر کسی وجود دارد) در نتیجه جمعیت قارچ‌ها در دهان افزایش یافته و به دنبال آن برفک دهان یا کاندیدا ایجاد می‌شود؛
یعنی از آنجائی که مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، باکتری‌های نرمال دهان را که اصطلاحاً به آن فلورمیکروبی می‌گویند را کاهش می‌دهد، زمینه رشد و تزاید قارچ‌های کاندیدا در دهان را مهیا کرده و هیچ رقیبی (یعنی باکتری‌ها) در میدان کنار آن‌ها وجود ندارد.
با توضیحاتی که تا این جا ارائه شد به دوستان دیابتی توصیه‌ای را دارم:
- افراد دیابتی باید مراقب باشند در معرض ابتلا به خشکی دهان قرار نگیرند که در این حالت میزان بزاق آن‌ها کم شده و بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های قارچی کاندیدایی قرار می‌گیرند.
همچنین افراد مسن با توجه به این که میزان بزاقشان کم می‌شود نیز در معرض ابتلا به عفونت کاندیدا هستند؛ گروه دیگر افراد دچار سوء تغذیه و کسانی هستند که سیستم ایمنی آن‌ها به دلایلی ضعیف شده است (مانند مبتلایان به سرطان و ایدز).
حالا در نظر بگیریم چنانچه یک دیابتی در هر کدام از گروه‌های اشاره شده نیز قرار بگیرد باید چندین برابر یک فرد عادی به سلامتی، به خصوص سلامتی دهان و دندان خود توجه کند، زیرا علاوه بر عوارضی که به شرح آن پرداختیم و در جلسات و مقالات قبلی توضیح دادیم، خطر بزرگی به نام عفونت برفکی قارچ کاندیدا نیز وی را تهدید می‌کند.
علائم:
اولین نشانه برفک در دهان عبارت است از:
حس طعم یا مزه بد دهان و این که حس چشایی و حس طعم مزه غذا کاهش می‌یابد. برفک دهان به صورت یک سری تکه‌هایی مثل تکه وصله‌هایی که به پارچه‌های کهنه و مندرس می‌دوزند نمایان می‌شود که این وصله‌ها در کناره زبان در گوشه دهان و کام و پشت زبان دیده می‌شود.
اگر سعی کنید این لایه و یا وصله سفید را از روی زبان خود یا از ناحیه‌ای که در دهان هست جدا کنید، در آن منطقه وصله سفید رنگی خواهید دید که قرمز و ملتهب شده و ممکن است دچار خونریزی شود.
گاهی این پلاک‌های برفکی در دهان، دردناک می‌شوند به خصوص باعث بی‌قراری کودکان و نوجوانان می‌شود.
تشخیص:
فراموش نکنیم، چنانچه این علائم در دهان فردی دیده شد، حتماً به دندان پزشک مراجعه کند تا با تشخیص صحیح درمان مناسب هم برای وی صورت گیرد.
جالب است بدانیم در بسیاری از موارد دندان پزشکان از همین طریق پی به وجود دیابت در فرد پی می‌برند. یعنی اگر فردی مکرر بدون علت مشخص و مشهودی دچار عفونت برفک دهان شود. پزشک یا دندان پزشک از جمله عللی که در تشخیص افتراقی خود در نظر می‌گیرد عبارت است از:
دیابت، سرطان، عفونت HIV
در این گونه موارد، تست‌های خونی و دیگر پروسه‌های تشخیصی لازم است. همچنین به دنبال مصرف داروهایی که میزان بزاق را کاهش می‌دهند برفک دهان ایجاد می‌شود.
درمان:
شامل داروهای گروه ضد قارچ است که میزان و نوع دارو و طریقه مصرف را دندان پزشکتان به شما توصیه می‌کند.
چناچه بنا به تشخیص دندان پزشکتان، علت برفک دهان، مصرف داروهایی است که باعث کم شدن بزاق شده، در این صورت باید با نظر و مشورت پزشک معالجتان نوع دارویی که باعث خشکی دهان شده را تغییر دهید؛ البته گاهی نمی‌توان این گروه داروها را تغییر داد که در این صورت فرد باید از مرطوب کننده‌ها یا بزاق مصنوعی به عنوان جایگزین استفاده کند.
قارچ دهان (برفک) را هیچ گاه دست کم نگیرید، چرا که در افراد ضعیف و افراد با نقص سیستم ایمنی عفونت‌های آن تا مری و دستگاه گوارش نیز منتشر می‌شود.
تهیه، ترجمه و تنظیم: دکتر شیلا لکا
انجمن دیابت ایران
