بانک داری الکترونیک چیست ؟
به طور کلی می توان گفت بانکداری الکترونیکی عبارت است از فراهم آوردن امکاناتی برای کارکنان در جهت افزایش سرعت و کارایی آنها در ارائه خدمات بانکی در محل شعبه و همچنین فرآیندهای بین شعبهای و بین بانکی در سراسر دنیا و ارائه امکانات سخت افزاری و نرم افزاری به مشتریان که با استفاده از آنها بتوانند بدون نیاز به حضور فیزیکی در بانک، در هر ساعت از شبانه روز (۲۴ ساعته) از طریق کانالهای ارتباطی ایمن و با اطمینان عملیات بانکی دلخواه خود را انجام دهند.
به عبارت دیگر بانکداری الکترونیکی استفاده از فناوری های پیشرفته نرم افزاری و سخت افزاری مبتنی بر شبکه و مخابرات برای تبادل منابع و اطلاعات مالی به صورت الکترونیکی است و نیازی به حضور فیزیکی مشتری در شعبه نیست.
خدمات بانکداری الکترونیک (بانکداری اینترنتی)
بانکداری الکترونیک شامل سیستمهایی است که مشتریان موسسات مالی را قادر می سازد تا در سه سطح اطلاع رسانی، ارتباط و تراکنش از خدمات و سرویس های بانکی استفاده کنند:
الف ـ اطلاع رسانی : این سطح ابتدایی ترین سطح بانکداری اینترنتی است. بانک اطلاعات مربوط به خدمات و عملیات بانکی خود را از طریق شبکه های عمومی یا خصوصی معرفی می کند.
ب ـ ارتباطات : این سطح از بانکداری اینترنتی امکان انجام مبادلات بین سیستم بانکی و مشتری را فراهم می آورد. ریسک این سطح در بانکداری الکترونیک بیشتر از شیوه سنتی است و کنترلهای مناسبی را برای عدم دسترسی به شبکه اینترنت بانک و سیستم های رایانه ای نیاز دارد.
شاخه های بانکداری الکترونیک
انواع مختلف بانکداری الکترونیک عبارتند از:
· بانکداری اینترنتی
· بانکداری مبتنی بر تلفن همراه و فناوریهای مرتبط با آن
· بانکداری تلفنی
· بانکداری مبتنی بر نمابر
· بانکداری مبتنی بر دستگاههای خودپرداز
· بانکداری مبتنی بر پایانههای فروش
· بانکداری مبتنی بر شعبههای الکترونیکی
کانالهای بانکداری الکترونیک
برای ارائه خدمات بانکداری الکترونیک کانال های متعددی وجود دارد که برخی از آنان عبارتند از:
· رایانههای شخصی
· کیوسک
· شبکههای مدیریت یافته
· تلفن ثابت و همراه
· دستگاههای خودپرداز
· پایانه های فروش - POS
در روش شبکههای مدیریت یافته، بانکها برای ارتباط با مشتریان خود از شبکههایی که ایجاد شده؛ استفاده می کنند. در روش اینترنت با رایانههای شخصی، بانک از طریق ایجاد یک پایگاه اینترنتی و معرفی آن به مشتریان با آنها ارتباط متقابل برقرار کرده و ارائه خدمت می کند. در روش بانکداری تلفنی، تلفن (اعم از تلفن ثابت و همراه) وسیله ارتباطی بانک با مشتریان خود بوده و از این طریق خدمات بانکی عرضه می شود. با استفاده از ماشینهای خودپرداز نیز بانکها می توانند خدمات متنوعی از قبیل برداشت نقدی، سپرده گذاری، انتقال وجوه، پرداخت صورتحساب، قبوض و غیره را به مشتریان خود ارائه دهند.
پول
پول از هزاران سال پیش در تمدنهای مختلف وجود داشته است. دوران توسعه و پیشرفت پول را می توان به چند گروه اصلی تقسیم نمود . اول ؛ عبارت است از استفاده از تمام اشیا به عنوان پول (پایاپای). دوم ؛ عبارت است از تجارت با اشیای ارزشمند. سوم ؛ سکه ها. چهارم ؛ اسکناس. پنجم ؛ حسابهای سپرده و جاری (چک). ششم ؛ پرداخت الکترونیکی و انتقال الکترونیکی وجوه و هفتم ؛ کارت های دیجیتالی.
تداوم توسعه و پیشرفت پول به میزان زیادی به رشد تجارت جهانی ارتباط دارد. با شروع انقلاب صنعتی، تجارت داخلی و بین المللی به نحو وسیعی افزایش یافته و مبادله و سیستم پول به سرعت توسعه پیدا کرده است. زمان شروع پرداخت الکترونیکی را می توان سال 1918 دانست، یعنی هنگامی که بانکهای فدرال رزرو آمریکا به انتقال وجوه از طریق تلگراف میپرداختند.
پرداخت الکترونیکی اشکال گوناگونی دارد که می توان آن را به دو دستهی اصلی تقسیم کرد:
الف- سیستم های پرداخت معاملات عمده : پرداختهای عمده فروشی از طریق سه سیستم اصلی انتقال وجوه بین بانکی انجام می شود که عبارتند از: Fed wire-Swift-Chips .
ب- سیستم های پرداخت معاملات خرد : سیستم های پرداخت خرده فروشی شامل معاملات مصرف کننده می شوند. پرداخت های این معاملات از طریق مکانیسم هایی نظیر کارتهای اعتباری- ماشینهای پرداخت الکترونیکی (ATM)- کارتهای بدهی- پایانهی فروش(POS)- بانکداری خانگی و سرویسهای پرداخت صورت حساب به صورت تلفنی، انجام می شود.
پول الکترونیکی چه مفهومی دارد ؟
بانکداری الکترونیکی و پول الکترونیکی مفاهیمی عام و کلی هستند و ما باید مشخص کنیم که آنها دقیقاً از چه چیزی صحبت می کنند. امروزه این مسئله پذیرفته شده است که بانکداری الکترونیکی می تواند به دو جریان مجزا تقسیم شود : یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش را ذخیره می کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات.
اینها محصولاتی هستند که به مصرف کننده این امکان را می دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به این ترتیب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند. به عنوان مثال: استفاده از یک کامپیوتر شخصی و یا شبکهی کامپیوتری (نظیر اینترنت) برای پرداخت کارت الکترونیکی یا ارسال دستوری برای انتقال وجوه بین حسابهای بانکی.
جامعهی اروپا در پیش نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدینگونه توصیف نموده است:
الف- بر روی قطعهای الکترونیکی همانند تراشهی کارت و یا حافظهی کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
ب- به عنوان یک وسیلهی پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسهی صادر کننده، پذیرفته شده است.
ج- بدین منظور ایجاد شده است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد.
د- به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداختهای با مقدار محدود ایجاد شده است.
مشاور امور مصرف کنندگان فدرال رزرو آمریکا، پول الکترونیکی را به این عنوان توصیف
نموده است :
پولی است که به صورت الکترونیکی حرکت کرده و به گردش درمی آید و می تواند به صورت
کارت هوشمند و یا کارتهایی که در آنها ارزش ذخیره شده، یا کیف پول الکترونیکی
ارایه شود. همچنین می تواند در پایانهی فروش استفاده شده و یا بدون دخالت هیچ شخص
دیگری و مستقیماً به صورت شخص به شخص مورد استفاده قرار گیرد و نیز می تواند از
طریق خطوط تلفن به سوی بانکها و یا دیگر ارایه دهندگان خدمات یا صادرکنندگان (پول
الکترونیکی) به حرکت درآمده و یا خرج شود.