ترک بعضى عادات بد

ترک بعضى عادات بد،...(1)

ترک بعضى عادات بد ثمرات سودمند و زودرس دارد

دکتر منصور اشرفى

برخى‏از عادات به طور دائم روزمره، باعث آزار جسم و گاهى روان هستند مثلا اعتیاد به‏سیگار و خوردن قهوه زیاد باعث افزایش مداوم و تدریجى فشار خون خواهد شد چه این‏دو ماده به ویژه نیکوتین به محض ورود به بدن، فشار خون را بالا مى‏برد. اگر کسى‏سیگار را ترک کند، بهبود سریع در وضع مزاجى خود خواهد دید. درواقع این جایزه‏اى‏است که انسان در ازاى ترک یک ماده زیان‏آور دریافت مى‏کند. این بهبود وضع، مساءله‏ساعت و روز است‏یعنى اثر خوشحالى و بهبود خیلى زود ظاهر مى‏شود و اثر فورى آن‏روى فشار خون است که رو به کاهش مى‏گذارد و به سمت طبیعى سیر مى‏کند. پژوهشگران‏انگلیسى این مطلب را به خوبى روشن کرده‏اند. آنان 16 نفر پیدا کردند که فشار خون‏بالاتر از طبیعى داشتند و همه آنان به سیگار و قهوه معتاد بودند. از آنان‏خواستند که یک شب از این ماده صرفنظر کنند (از نصف شب تا ساعت 9 بامداد) فشارخون این گروه که معمولا 164 روى 102 میلى متر جیوه بود، صبح همان روز به 147 روى‏89 نزول کرد به طورى که در ظرف 9ساعت‏یعنى کمى بیش از یک شب استراحت، فشار خون‏از مرز خطر به حد طبیعى رسید. سپس به آنان اجازه داده شد که سیگار بکشند و قهوه‏بنوشند. دو ساعت‏بعد فشار خون متوسط آنان از نو، به 162 روى 102 (مرز خطر)رسید (1) .

اثر ورزش

اثر ورزش در ترک عادات زیان‏آور بسیار درخشان است. جایزه‏اى که انسان‏از ورزش انتظار دارد در عرض 60 دقیقه نصیب وى مى‏شود. لازم نیست که انسان درمسابقه «دو» شرکت کند و یا به قله دماوند صعود نماید تا جایزه دریافت کند،بلکه همانقدر که وى به طور متعادل و متناسب ورزش نماید، جایزه خود را دریافت‏خواهد کرد و آن ارزشمندترین جایزه، یعنى تندرستى است. تندرستى جسم و روان. وقتى‏که دستگاه ناتوان شده قلب وعروق توان خود را در اثر ورزش باز مى‏یابد و یا بدن‏متعادل و متناسب مى‏شود، این خود بهترین پاداشى است که از ورزش به دست مى‏آوریم.

این بهبود وضع بدن و مزاج تقریبا به همان زودى آغاز مى‏گردد که انسان به ورزش‏اقدام کند.

گروهى دیگر از پژوهشگران دریافته‏اند که نیم ساعت پس از ورزش نسبتا شدید، فشارخون به مقدار زیاد، کم مى‏شود. بیست مرد که نصف آنان فشار خون بالا داشتند و نصف‏دیگر داراى فشار خون عادى بودند، مدت 50دقیقه دویدند. منتهى پس از هر دو دقیقه‏مدت کمى استراحت کردند و سپس مدت نیم ساعت، به طور آرام، روى صندلى نشتسند. دراین مدت فشار خون آنان اندازه‏گیرى شد. فشار خون بزرگ «سیستولیک‏» همه آنان‏پائین‏تر از فشار خون پیش از ورزش بود. فشار خون افراد سالم 22درصد و افرادداراى فشار خون بالا 25 درصد پائین آمد.

بعضى آزمایش‏هاى دیگر نشان مى‏دهند که پائین آمدن فشار خون حتى در ورزش‏هاى‏کوتاه مدت نیز 4 تا 10 ساعت ادامه مى‏یابد. بنابراین کار و حرکت مرتب ومنظم فشارخون را براى مدت طولانى در حالت عادى و متعال نگاه مى‏دارد. هرچه فشار خون به مدت‏طولانى در حد متعارف نگاه‏داشته شود، بدن از آن بیشتر بهره‏مند شده وتندرستى بیشترتامین خواهد شد. در یک آزمایش دیگر، از افراد سالمند هفته‏اى سه روز و هر روزیک ساعت ورزش نمودند. بعضى از آنان در همه عمر فعال بودند وبرخى دیگر پس ازدوران جوانى اساسا ورزش نکرده بودند.

شش هفته پس از آغاز به ورزش تغییرات عمده‏اى در آنان ایجاد شد و نتیجه مهم این‏بو دکه فشار خون آنان پائین آمد، مقدار چربى خون آنان کم شد، ظرفیت جذب اکسیژن‏آنان افزایش یافت و قدرت بازوانشان زیاد شد، فعالیت الکتریکى ماهیچه‏ها که‏نشانه‏اى از تنش عصبى است، کاهش یافت. در عرض چند هفته، با کمال شگفتى، سودهاى‏دیگرى که انتظار نمى‏رفت ظاهر شدند مثلا کمردرد و یبوست کم شد و یا کاملا از بین‏رفت و این افراد احساس نیروى بیشترى نمودند. وضع مزاجى بیشتر این داوطلبان، درعرض 18 تا 42 هفته شروع به بهبود نمود و بالاخره به حد سلامت رسید.

ورزش در کنترل «کلسترل‏» نیز اثر بسیار نیکو دارد. کلسترل در بدن بر دو نوع‏است: یکى چربى خوب با چگالى زیاد « » که از خطر حمله قلبى مى‏کاهد و دیگرى‏چربى زیان‏آور با چگالى کم ‹ LDL » که خطر حمله قلبى را افزایش مى‏دهد. ورزش درهر دوى این کلسترل موثر است‏یعنى این که نوع سودمند را زیاد و نوع زیان‏آور راکم مى‏کند. این اثر مربوط به مدت و شدت ورزش است که تا آثار مطلوب آن روى کلسترل‏ظاهر شود. در این مورد عوامل گوناگون من جمله سطح کلسترل خون در آغاز ورزش وساختمان بدن انسان موثر هستند به طور کلى مدت هشت هفته ورزش ملایم، به طورشگفت‏آور، باعث کاهش کلسترل خون مى‏شود.

در یک پژوهش در دانشگاه «پنسیلوانیا» عده‏اى از بانوان را تحت آزمایش قراردادند و مشاهده نمودند که در عرض 8 هفته 35درصد کل کلسترل خون آنان کم شد و درعوض در بانوان میانسال کلسترل خوب (HDL) بالا رفت. این به خوبى نشان مى‏دهد که‏ورزش تا چه اندازه در تنظیم کلسترل خون و در نتیجه در جلوگیرى از حمله‏هاى قلبى‏موثر است. تعداد این بانوان 36 نفر و کلا کسانى بودند که به ورزش علاقه‏اى نداشتند.

9نفر از آنان لاغر، 4نفر دچار بیمارى قند و بقیه چاق بودند. همه آنان، به‏طورشگفت‏آور، و یکسان از ورزش سود بردند و کلسترل خونشان به‏طور چشم‏گیر کاهش یافت.

آنانى که 35 تا 60 سال سن داشتند هر هفته چهار روز و هر روز 50 دقیقه ورزش‏کردند. ورزش آنان عبارت بود از دویدن آرام، راه رفتن و حرکات ورزشى در هواى‏آزاد مانند شنا و غیره.

در این مدت علاوه بر این که کلسترل خونشان کم شد، خطر حمله قلبى نیز برطرف‏گردید. از لحاظ بدنى و نیروى جسمانى پیشرفت‏بسیار نمودند.

مسلما در جوان‏ترها، ورزش و حرکات بدنى اثر نیکوتر دارد.

همانگونه که ورزش اثر خوب بر کلسترل دارد در مقابل رژیم غذائى پرچرب به ویژه‏چربیهاى اشباع شده، چه حیوانى و چه نباتى، مى‏تواند به همان میزان و بلکه بیشتراثر بد و ناگوار بر مقدار کلسترل خون داشته باشد.

ترک سیگار

یکى از عادات بسیار زیان‏آور کشیدن سیگار (به طور کلى دخانیات) است‏که ما در هر فرصت مناسب اثرات زیان‏آور و بلکه مرگبار آن را در این مجله و نیزمجامع علمى یادآورى کردایم. اثر زیان‏آور دود سیگار بر دستگا قلب و عروق، دستگاگوارش و دستگا ادرارى امرى است ثابت‏شده. به علاوه دود سیگار ارتباط کاملى بابروز انواع سرطانها به ویژه سرطان ریه دارد. اگر کسى بخواهد، حتما هم مى‏خواهدتا تندرستى وى به خطر نیفتد، باید این عادت دشمن سلامتى را ترک کند و این خواستن‏باید تواءم با اراده قوى و تصمیم قطعى باشد در این صورت بلافاصله پس از ترک این‏عادت جایزه اراده قوى خود را خواهد گرفت چه بدن انسان به سرعت‏به این ترک عادت‏پاسخ مثبت مى‏دهد و علائمى که در اثر دود دخانیات ایجاد شده‏اند، به تدریج و برخى‏از آنها به سرعت از بین مى‏روند.

البته این امر بسته به این است که طول مدت اعتیاد به دخانیات چه قدر و میزان‏مصرف آن در چه حد باشد. هر چه مدت و شدت سیگار کشیدن زیادتر باشد، محو آثارنامطلوب آن نیز مدت زیادى طول خواهد کشید. اما به هر حال برگشت‏به وضع عادى، پس‏از ترک سیگار، طولانى نخواهد بود. ضربانات قلب کم خواهند شد. فشار خون پائین‏خواهد آمد. این آثار مطلوب حتى در عرض 9 ساعت پس از ترک سیگار ظاهر خواهند شد وپس از چند روز حس بویائى و چشائى به حال نخست‏برخواهد گشت. ناگفته نماند سیگاراثر بس زیان‏بخش بر حس چشائى و بویائى دارد. با برگشت این حس‏ها به حال طبیعى‏نیرو، احساس خوشحالى و شادابى نیز افزایش خواهد یافت و حتى مخاط حبابچه‏هاى ریه،ناى و نایچه‏هائى که چند روز پس از آغاز به سیگار کشیدن، به تدریج دچار خرابى وضایعه شده بودند، شروع به بهبود مى‏کنند. به‏طورى که این بهبودى در ظرف چند هفته‏قابل توجه است. در عرض دو هفته مقدار کلسترل خوب HDL به حال طبیعى بر مى‏گردد.

مطالعه‏اى که در کشور «سوئد» انجام گرفته است، نشان مى‏دهد ده نفر مرد که‏سیگار را ترک کردند، مقدار کلسترل خوب آنان در عرض دو هفته 29درصد افزایش یافت.

مطالعات دیگر هم نشان داده‏اند که در مدت 3 تا 6 هفته عملکرد دستگاه قلبى و ریوى‏به‏طور قابل ملاحظه‏اى متعادل مى‏شود.

دود سیگار به ویژه نیکوتین آن اثر بسیار زیان‏آور بر دستگاه عروق خونى دارند وباعث انقباض عروق به ویژه سرخرگهاى موئین مى‏شوند و در نتیجه جریان خون درانتهاى اندامها بسیار ضعیف مى‏گردد. دست‏ها، به ویژه پاها خصوصا در هواى سرد به‏سرعت کرخت و حتى کبود «سیانوزه‏» مى‏شوند اما چند هفته پس از ترک سیگار این‏عوارض نیز برطرف مى‏شوند و در دست و پا گرمى طبیعى احساس مى‏گردد که این امرنتیجه بهبود جریان خون در اندامهاست.

شگفت‏آور این که ترک سیگار در بارورى مردان نیز موثر است. این بهبود در عرض یک‏ماه مشاهده مى‏شود ظرفیت ریه‏ها نیز در ظرف شش ماه پس از ترک سیگار بهبود مى‏یابد.

به طورى که ذکر شد، سیگار اثر نامطلوب بر عروق قلب و مغز دارد و در نتیجه‏حمله‏هاى قلبى و سکته‏هاى مغزى در سیگاریها بیش از سایر افراد است.

(فراموش نشود که در این مقاله سیگار نماینده تمام اقسام دخانیات است از قبیل‏غلیان، چپق، پیپ، جویدن توتون و غیره) اما پس از ترک سیگار این نابرابرى از بین‏مى‏رود. سکته‏هاى مغزى، حمله قلبى و عوارض عروقى تقریبا به اندازه غیر سیگاریهامى‏گردد.

بنابر پژوهش‏هاى گسترده در اروپا و آمریکا، این امر به ثبوت رسیده است که‏عوارض نامطلوب سیگار بر قلب پس از ترک سیگار از بین مى‏روند بنابراین سیگاریهانباید ناامید گشته و ناراحتیهاى قلبى و عروقى خود را غیر قابل درمان بدانندبلکه باید مطمئن باشند که پس از ترک سیگار وضع قلبى و مزاجى‏شان بهبود کلى خواهدیافت و به احتمال قریب به یقین به حالت نخست‏بر خواهد گشت. آمار نشان مى‏دهدکسانى که سیگار را ترک مى‏کنند، صرفنظر از مدت و شدت اعتیاد، خیلى کمتر ازافرادى که هنوز به کشیدن سیگار ادامه مى‏دهند، دچار سکته‏هاى قلبى و مغزى و دیگرعوارض مى‏گردند.

پى‏نوشت:

1 - American Journal of Medicine. Sep,1992.